GÖEKLİ TEPE

Göbekli tepe Ş.urfanın örencik köyünde yer almaktadır. M.Ö 10.000 – 8000 yıllarında yerleşilmiştir. Dünyanın bilinen en eski kült yapıtlar topluluğudur. Bu yapıların ortak özelliği T biçimindeki 10 – 12 dikilitaşıdır. Bu dikili taşların çoğu üzerinde insan, el ve kol, çeşitli hayvan ve soyut semboller, kabartma ya da oyularak betimlenmiştir. Bir yerleşim değil kült merkezi olarak tanımlanmaktadır. Buradaki kült yapıtlarının üretime geçiş aşamasına, tarım ve hayvancılığa yakın olan son avcı grupları tarafından inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Göbekli tepe, çevredeki oldukça gelişmiş ve derinlik kazanmış bir inanç sistemine sahip olan avcı-toplayıcı gruplar açısından önemli bir kült merkezidir.  Bu durumda bölgenin en erken kullanımının çanak çömlek siz Neolitik çağın A evresine ( M.Ö. 9600 – 7300 ), yani günümüzden en azından 11.100 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir.

                                           ARAŞTIRMALAR VE KAZILAR

Göbekli Tepe, 1963 yılında İstanbul Üniversitesi ve Chicago Üniversitesince yürütülen Güneydoğu Anadolu tarih öncesi araştırmaları projesi yüzey araştırmaları sırasında tespit edilmiştir. Yapılan yüzey araştırmaları sırasında höyüğün yüzeyinde toplanan buluntulara dayanılarak burasının Birizi  mezarlığı, Söğüt mezarlığı 1 ve Söğüt mezarlığı 2 gibi bölgenin önemli yerleşimlerinden biri olabileceği sonucuna varılmış ancak başkaca bir çalışma yapılmamıştır. Bölgeden ilk kez 1980 yılında yayımlanan Peter Benedict in “Survey Word in Southeastern Anatolia” adlı makalesinde söz edilmiştir. Daha sonra 1994 yılında Heiderberg Üniversitesinden Klavs Schmidt tarafından bölgede bir araştırma daha yapılmıştır.

            Kazı çalışmaları ise 1995 yılında Ş.urfa Müzesi başkalığında ve İstanbul alman Arkeoloji Ensitütüsünden Harald Hauptmann bilimsel danışmanlığında yapılan yüzey araştırmasından sonra başlatılmıştır. Hemen ertesinde yine ş. Urfa müzesi başkanlığına veKlaus schmidt bilimsel danışmanlığında kazılar başlamıştır. 2007 yılında itibaren ise kazı çalışmaları Bakanlar  kurulu kararı kazı statüsüyle ve yine Alman Arkeoloji Ensitüsün den Prof. Doktor Klaus Schmidt in başkalığında devam ettirmiştir. Projeye Alman Heidelberg Üniversitesi tarih öncesi Ensitüsü de katılmıştır. Yıllarca sürdürülen ayrıntılı kazı çalışmaları, Neolitik devrimi ve hazırlayan koşulları yeniden yazmayı sağlayacak güvenilir bilimsek sonuçlar sağlanılmıştır.